czwartek, 29 października 2015

Błędy systemowe?

Dziś swego rodzaju kartka z pamiętnika. Wiosną, a zatem w minionym już roku szkolnym, naszą szkołę odwiedzili młodzi podróżnicy-pasjonaci, na co dzień doktoranci. Opowiadali uczniom o swoich wyjazdach i doświadczeniach z nimi związanych, zaprezentowali ciekawe zdjęcia – nietuzinkowe, prowokujące do pytań i dyskusji. Wszystko za drobną opłatą, bo panowie uczciwie zarabiali na kolejne wojaże (sposób zresztą znany i powszechnie stosowany na całym świcie). Gdzie tytułowe błędy? Rozsiadły się „na widowni”…
            Najpierw dzieciaki, oszołomione brakiem regularnych lekcji, nie potrafiły spocząć spokojnie, by posłuchać. Ponieważ podróżnicy pracują z młodzieżą i wierzą w atrakcyjność swego programu, w końcu osiągnęli wymagane skupienie. Niestety, niewiele osób wykazało głębsze zainteresowanie ludźmi, religiami, zwyczajami, o których była mowa. Czy w dobie internetu nic już nie dziwi, nie szokuje i nie zastanawia? Gdzie wrodzona dzieciom ciekawość? Gdzie otwartość na inne, nowe? I najważniejsze pytanie – dlaczego w temat zaangażowali się tylko chłopcy?
            Obraz dziewczynki zmienia się powoli w naszych czasach. Najpełniej doświadczają tego zapewne nauczyciele w gimnazjach. Wciąż jednak w większości przypadków to dziewczynki siedzą grzecznie i podkreślają tematy. Szkolny system je za to wynagradza – dobrymi ocenami z przedmiotów i z zachowania. Tymczasem to chłopcy szukają w życiu pasji i pozostają jej wierni, odnajdują alternatywy dla szkolnej teorii. A przecież dziewczynki mogłyby i powinny działać podobnie – też mają talent, wyobraźnię, zainteresowania. Też mogą zapakować plecak i ruszyć, choćby palcem po mapie, w świat.  

czwartek, 22 października 2015

Prośba, groźba, kara

O motywacji powiedziano już wiele i pewnie niejedno jeszcze usłyszymy oraz przeczytamy. Jest to bowiem pojęcie ważne nie tylko z perspektywy nauki i szkoły, ale również późniejszego życia zawodowego naszych obecnych uczniów. Warto zatem próbować rozbudzać w nich na co dzień motywację wewnętrzną.
            Niestety, zanim osiągniemy nasz cel (a nie w przypadku każdego ucznia go osiągniemy), pozostaje nam szara codzienność i stare, szkolne metody. Wśród nich wciąż popularny przymus. Biurokracja szkolna wymusza pewne działania na nauczycielach, a ci nie pozostają dłużni uczniom i też często chodzą na skróty: coś musi być zrobione i koniec, pod groźbą – braku zadania czy oceny niedostatecznej na przykład. Jeśli tylko jeszcze powyższe środki na danym uczniu robią wrażenie, to osiągniemy swój cel, a ten – wiadomo – uświęci środki…
            Z drugiej strony brakuje nam czasu i wytrwałości, by stale prosić i zachęcać. A potem jeszcze chwalić. Tym bardziej, że z pochwałami sprawa nie jest wcale taka prosta. Badania pokazują, iż dobry nauczyciel wcale nie nadużywa pochwał. Pomijam już kwestię, że chwalić należy konkretny czyn, działanie, wykonanie zadania – nie osobę. Rzadka pochwała lepiej smakuje, trzeba na nią zapracować, postarać się. Nie jest przypadkowa, w skrócie – służy budowaniu motywacji wewnętrznej.
            W ogóle temat pochwał i nagród przestaje być oczywisty. Nagradzanie sprawdzi się przy mniejszych dzieciach, a potem już niekoniecznie. I przemówi do małych ekscentryków. Introwertycy pracują często niezależnie od  tego, czy przeznaczona im jest jakaś nagroda. A bardziej motywująco zadziała na nich raczej widmo kary (które – małego zwłaszcza – ekstrawertyka zniechęci)… Niełatwe zadanie…
            Próbujmy zatem na co dzień różnych środków, ale przede wszystkim postarajmy się dać sobie samym i naszym uczniom trochę czasu. Nauczanie, uczenie się, kształtowanie motywacji wewnętrznej to procesy, które bez wytrwałości, cierpliwości i konsekwencji nie będą przebiegały prawidłowo, nie zaprowadzą nas do upragnionego celu.

czwartek, 8 października 2015

Przemijamy...

Im bliżej 1. listopada, tym częściej nachodzi człowieka zaduma nad kruchością życia i nieuchronnością przemijania. Tematyka dziś niemodna, odsuwana na bok, wypierana przez świadomość. W dobie ponowoczesnej, gdy wiara w nieograniczoną moc nauki nie osłabła, a kult młodości i pęd ku nieśmiertelności trwają w najlepsze, dzieci miewają większą od nas odwagę, by pytać o sprawy ostateczne.
Popularne w Polsce Święto Zmarłych jest dobrą okazją, by porozmawiać w klasie lub na cmentarzu o życiu, jego sensie i umieraniu. Warto odwiedzić pobliską nekropolię, porozmawiać o ludziach zasłużonych dla lokalnej społeczności, zapalić znicze na znak pamięci czy w geście podziękowania. Ale sposobów na nietypową lekcję zabarwioną duchem egzystencjalnym jest więcej.
            Jeżeli mowa już o zwiedzaniu cmentarzy, można przecież wybrać jakiś nieczynny, zapomniany, nieznany. Można pochylić się nad znaczeniem symboli na żydowskich macewach w Opolu przy ul. Granicznej lub – jeszcze lepiej – w Białej Prudnickiej. Na tym pierwszym cmentarzu warto pokazać uczniom nagrobek rabina Adolfa Wienera, zasłużonego, a zapomnianego dziś obywatela miasta. Można też odwiedzić cmentarz ewangelicki, np. w Dobrodzieniu. Z nekropoliami ewangelików w ogóle historia i pamięć ludzka obeszły się jeszcze gorzej niż z żydowskimi.  
            Odwiedziny na nieznanym cmentarzu to inspiracja do wykonania ciekawych prac plastycznych oraz zdjęć. I zachęta, by sięgnąć po literaturę. Mitologia Greków i Rzymian, Bracia Lwie Serce Astrid Lindgren, Oskar i Pani Róża (w wersji książkowej lub filmowej), wiersze Szymborskiej – bogactwo dostępnych tekstów jest ogromne i na zróżnicowanym poziomie wiekowym. Może być punktem wyjścia do rozmowy lub jej podsumowaniem.
            Pozwólmy sobie i naszym uczniom na chwilę refleksji oraz jesiennej zadumy, dajmy możliwość zmierzenia się z lękiem przed tym, co nieuniknione. Gdyż Święto Zmarłych najbardziej służy właśnie nam - żywym, a poszanowania pamięci potrzeba nauczyć przede wszystkim nowe pokolenie.